Det er eit alminneleg rettsprinsipp at ein skal bli dømt av sine likemenn. Derfor har meddommarane ei viktig rolle i rettssystemet.

Rettsprinsippet, om å bli dømt av sine likemenn, tilseier at utvala av meddommarar bør representere eit mangfald med omsyn til alder, kjønn, bakgrunn og kultur. Lekdommar-/meddommarordninga inneber ei fordeling av formell innflytelse, som etter demokratiske ideal bør famne bredt.

Sjølv om det er eit ønske om eit mangfald av meddommarar, stiller domstollova visse krav til kven som kan veljast til meddommar. Blant anna må du vere over 21 år og under 70 år, ha røysterett og vere valbar til kommunestyret. Du må vere norsk eller nordisk statsborgar eller vere registrert folkeregisteret som busett i Norge de siste tre åra. Det er også et vilkår at du snakkar og forstår norsk. Vidare er det krav til meddommaren sin lovlydnad.

Desse kan ikkje veljast til meddommarar:

• Personar som er idømt fengsel utan vilkår i meir enn eitt år, forvaring, tvungent psykisk helsevern eller tvungen omsorg, er varig utelukka frå vervet som meddommar.
• Personar som er idømt fengsel  utan vilkår i inntil eitt år er utelukka i 15 år, rekna frå når dommen blei rettskraftig. 
• Personar som er idømt fengselsstraff med vilkår, uansett straffa si lengde er utelukka i 10 år, rekna frå når dommen blei rettskraftig.
• Personar som har fått bøtestraff for lovbrot med en strafferamme på meir enn eitt år vert utelukka i 10 år. Dette reknast frå då bota blei vedtatt eller dommen blei rettskraftig. Forenkla førelegg omfattast ikkje. 
• Personar som har fått påtalefråfall med vilkår og domsutsetjing, dersom det straffbare forholdet har ei strafferamme på meir enn eitt år. Utelating gjeld i 10 år (domsutsetjing betyr at retten har avsagt dom på straffeskuld, men har unnlate å bli dømt til straff). 
• Personar som er idømt samfunnsstraff blir utelukka i 15 år. Tidspunktet blir rekna frå då dommen blei rettskraftig viss den subsidiære fengselsstraffa er mindre enn eitt år. Personar som er idømt en subsidiær fengselsstraff på meir enn eitt år, er utelukka for alltid.

Nokre yrkesgrupper kan ikkje veljast:

• stortingsrepresentantar og vararepresentantar
• statssekretærar, statsrådane sin personlege politiske rådgjevar og tilsette ved statsministeren sitt kontor
• fylkesmenn og assisterande fylkesmenn
• utnemnte og konstituerte dommarar og tilsette ved domstolane
• tilsette i påtalemyndigheitene, politiet og kriminalomsorga
• tilsette i Justisdepartementet, Politidirektoratet og Domstoladministrasjonen (inkludert styret) 
• tilsette og studentar ved Politihøgskulen og Fengselsskulen
• praktiserande advokatar og advokatfullmektig
• kommunen sin administrasjonssjef og kommunale tenestemenn som tar direkte del i førebuinga eller gjennomføringa av valet

Tingrettane er første ordinære domstol, dei handsamar sivile saker og straffesaker. I tillegg kjem saker om førebels sikring, tvangsfullbyrding og offentleg skifte av fellesbu, konkursbu og dødsbu.

Ei sivil sak startar som regel i forliksrådet. Dersom partane ikkje blir einige, skal saka vidare til tingretten. Nokre saker startar direkte i tingretten, blant anna foreldretvistar, saker mot offentlege styresmakter og visse saker om verdi av formue.

Alle straffesaker startar i tingretten.

I straffesaker er tingretten normalt samansett av éin fagdommar og to meddommarar, men i alvorlege saker kan retten setjast med to fagdommarar og tre meddommarar. I visse typar straffesaker skal retten setjast med fagkunnige meddommarar.

I sivile saker er hovudregelen at tingretten består av éin dommar, men i visse tilfelle kan retten også setjast med to eller fire meddommarar. I visse typar sivile saker skal meddommarane i tingretten hentast frå meddommarutval som omfattar personar med særleg sakkunnige.

Meir informasjon om oppgåvene til meddommarane i tingretten.

Video om kva det det vil seie å vere meddommar.

Lagmannsrettane tar stilling til anker over rettsavgjersle i sivile saker og straffesaker. Ankane kjem frå tingrettane og jordskifterettane i lagdømme.

Meddommarane i lagmannsretten deltek i saker der skyldspørsmålet skal avgjerast, og i saker der det skal utmålast straff for alvorlege brotsverk.

Anker som lagmannsretten handsamar kan gjelde

• vurdering av bevis i skuldspørsmål
• straffutmåling
• sakshandsaming
• bruk av lova

Meddommarane har same ansvar og mynde som fagdommarane i den enkelte sak. Som meddommar deltek ein i 1-3 saker i året. Ei sak kan vare i alt frå ein halv dag til fleire veker.

Meir informasjon om oppgåvene til meddommarane i lagmannsretten.

Video om kva det det vil seie å vere meddommar.

Ei jordskiftesak skal i utgangspunktet handsamast av ein fagdommar. I tillegg deltek to meddommarar om ein av partane krev det eller jordskifteretten sjølv meiner det trengst.

Saman med fagdommaren og den andre meddommaren er det di oppgåve å kome med løysingar for bruk av eigedommar, bruksrettar, og eventuelt avseie dom i tvistar. Nokre gongar kan det medføre å måtte ta vanskelege avgjersle. Du kan rekne med å bli plukka ut til å gjere teneste frå éin til fire gonger i løpet av perioden på fire år. Arbeidsmengde, tidsbruk og tal på rettsmøte varierer mykje frå sak til sak.

Alle avgjersle blir tatt av ein samla jordskifterett etter at alle parter saka vedkjem har greia ut om synspunkta sine.

Forhandlingane skjer i rettsmøte.

Som regel blir det gjennomført synfaringar av området saka gjeld. Dersom det er usemje i jordskifteretten om val av løysing, avgjer fleirtalet saka.

Meddommarar i den enkelte sak blir plukka frå utval av jordskiftemeddommarar.

Meir informasjon om oppgåvene til meddommarane i jordskifteretten.

Video om kva det det vil seie å vere meddommar.